મનનો નિગ્રહ કોણ કરી શકે? * દરેક ક્રિયા કરતી વખતે પરિણામી દષ્ટિનો ઉપયોગ કરી શકે તે. * માંડકય ઉપનિષદની કારિકાઓના રચયિતા ગૌડપાદાચાર્યે આ પ્રશ્નનોઅદભુત ઉત્તર આપ્યો છે-દર્ભની ટોચ પર અકેક બિન્દુ ચઢાવીને સાગર ઉલેચવામાં જેવો ઉત્સાહ જોઈએઈવા ઉત્સાહથી કોઈપણ જાતનો કંટાળો લાવ્યા વિના રયત્ન કરનાર મનુષ્ય મનને નિગ્ કરે છે. * સમજણના આઠે ય અંગનો ઉપયોગ કરનાર. -વિવેક,વિચાર,નિશ્ચય,પરિણામી દષ્ટિ.મૌન,યુક્તિ,ધીરજ અને તટસ્થતા એ સમજણાના આઠ અંગ છે.

મનનો રોગ શી રીતે મટૅ? * પરિણામી દષ્ટિ કેળવવાથી. * એને દશ્યવિભાગથી અગળુ રાખવાથી. -મન પ્રકૃતિએ અસ્થિર છે. મનને ક્ષીણ કરવાથી કે પરમાત્મા સાથે અનુસંધાન કરવાથી જ શાંત થઈ શકે છે.

બે હાથ જોડીને પ્રણામ કરવાનું કારણ શુ હોઈ શકે ? * બે હાથ દ્રેત સુચવે છે ભેગા થાય ત્યારે અદ્રેતનો સંકેત સુચવે છે.અને સર્વેમાં તે અદ્રેત તત્વ જ રહેલું છે તેનું સ્મરણ કરાવે છે. * બે હાથ જોડાય ત્યારે અદ્રેત સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાની છે તેનું સ્મરણ થાય છે.અથવા બે હાથ ભેગા થઈ અદ્રેતના મહિમાનો સ્વીકાર કરે છે. * દ્રેતમાં અહંની હાજરી છે બે હાથ ભેગા થઈ વ્યક્તિને કે મુર્તિને પ્રણામ કરે છે.ત્યારે અહં ઓગળવાની શરૂઆત થાય છે અથવા નમ્રતાનો પ્રારંભ થાય છે.

મનુષ્યના મનને શું ખલેલ પહોચાડે છે? * ખોટી ધારણાઓ. * પુર્વગ્રહો અને ખોટા નિર્ણયો.

સંયમિત મન કોન કહેવું? * જે મન કશામાં બંધાયેલું ન હોય,જેને કોઈ પ્રકારનું વળાગણ ન હોય,જે કશાથી ભાગતું કે નાસતું ફરતું ન હોય. * જે મન ફસાયા વિના ઇન્દ્રિયગ્રામમાં મુકતપણે અને નિર્ભયપણે વિહાર કરી શકે. * જે મન કોઈ વ્યક્તિ કે પદાર્થોમાં રોકાયા વિના મુકતપણે ફરી શકે.

ભગવતકૃપા થઈ છે એનો ખ્યાલ કેવી રીતે આવે? * ભગવાન સિવાય બીજા બધાની મહતા વિચારોમાંથી છુટી જાય. *સકળ ઇચ્છાઓ શાંત થઈ જાય. *હ્રદયમાંથી આપોઆપ ભગવતનામનું ગુંજન થયા કર. *જગત જેવું છે તેવું સ્પષ્ટ થવા માંડે. *અંદરથી આનંદનું ઝેરણું સતત વહ્યા કરે. *ઊપાધી માત્ર ટળી જાય. *વૈરાગ્યભાવ ટકી રહે. *સંસારના પદાર્થો પ્રત્યેનું આકર્ષણ ક્ષીણ થતું જાય. * સમવૃતિનો અનુભવ થાય.

મન ચંચલ કેમ છે? બર્હિમુખ છે માટે. * પ્રકૃતિનાં તમામ તત્વો પરિવર્તનશીલ હોવાથી. * તે સતત અતૂપ્તિ અથવા અભાવ અનુભવનું હોય છે એટલે.

મન કેવું છે? * ચંચળ. * કયારેક પહાડ જેવું અચળ. * વૃક્ષની જેમ ચલાયમાન. * કયારેક હવા સાથે ઊડી જાય તેવું તણખલાસમું નિર્મળ.

મનની ચંચળતાનું કારણ શું? * વાસના.તે મનુષ્યને બાહ્ય વિષયો તરફ ખેંચી જાય છે. * વિક્ષેપશક્તિ. -જે મન અને ઇન્દ્રિયોને બહિર્મુખ કરે છે.

સાચો સજજન કોને કહેવાય? * જે વર્ષાના વાદળની જેમ વર્તે તેને. -સાગરમાથી તે ખારુ જળ શોધે છે અને મીઠુ જળ વર્ષાવે છે -સારા-નરસાનો ભેદ કર્યા વિના બધે જળ વર્ષાવ્વ છે * અન્યની પીડા સમજે, તેને સહાય કરે અને છતા પોતે કાંઈ કર્યું છે એવું અભિમાન ન રાખે. * જેના વિચાર, વાણી અને વર્તન નિર્મળ હોય. * જેની દષ્ટિમાં સમાનતા હોય.રાગ-દ્વેષ ન હોય. * જે લોભ કપટ,પાપ.કામ અને ક્રોધથી મુકત હોય. * જે પોતાના દોષ અને અન્યના ગુણો જુએ તેને. * સદાચારને કેન્દ્રમા રાખી જીવન જીવે તેને. * અન્યના દુ;ખમાં ભાગ […]