---

ચિત્રલેખાની ઉત્પિતિ કથા
ઓખાહરણ-કડવું-૧૬    (રાગ-ધનાશ્રી)

પરીક્ષિતે પ્રશ્ન કર્યો વિચારીજી, કેમ પ્રગટ થઇ બેઉ નારીજી;
ઓખા ને ચિત્રલેખા કેમ ધર્યાં નામજી, કેઈ વિધિએ આવ્યાં અસુરને ધામજી.

(ઢાળ)
ધામ આવ્યાં અસુરને, તેણે કામ સૌ દેવનાં કર્યાં;
મને વિસ્તારીને વર્ણવો, એ કેવી રીતે અવતર્યાં.

શુકદેવ કહે સુણ પરીક્ષિત, અભિમન્યુકુમાર;
પ્રશ્ન પૂછ્યો મને તેનો, સંદેહ ખોઉં નિરધાર.

એકવાર દેવ પાતાળે નાઠા, બાણાસુર તાપથી;
ત્યારે વરુણ કેરા જગનમાં, કન્યા પ્રગટી આપથી.

કન્યા કહે કેમ પ્રગટ કીધી, કહો અમ સરખું કામ;
ત્યારે દેવ કહે દૈત્ય દુઃખ દે છે, બાણાસુર જેનું નામ.

કન્યા કહે દુઃખ કાં ધરો, બાણાસુર આવશે પાતાળ;
એના પિતાના ચરણ પૂજવા, નિત્ય જાય છે પાતાળ.

ત્યારે મને પુત્રી કરીને સોંપજો, હું જઇશ એને ઘેર;
સાંકડી સગાઇએ સુતા થઇને, કરાવું ભુજનીપેર.

તેણે સમે પાતાળ આવ્યો, બાણાસુર રાજન,
તેને દેવે દીકરી આપી, પ્રસન્ન થઈને મન.

પ્રધાન કહે સ્વામી સાંભળીએ, આપો મુજને બાળ;
કન્યાદાન કુંવરીને દઉં તો, ઉતરે શિરની ગાળ.

ત્યારે રાજા કહે પ્રધાનને, આ પુત્રી મૂકું વન;
કાલે તેડીને તું આવજે, જાણે નહિ કો જન.

પ્રભાતે તે પ્રધાન આવ્યો, પુત્રી બેઠી જ્યાંય;
પુત્રી તો સમાધી લઇ, હરિ ધ્યાન ધરે છે ત્યાંય.

વાયુદ્વાર તેણે રુંધિયા, ને રુંધિયા શ્વાસોશ્વાસ;
જમણા પગના અંગૂઠા પર, ઊભી રહી ખટમાસ.

તે જોઈને પાછો વળ્યો, પછી પુર ભણી પ્રધાન;
ખટમાસ પૂરણ તપ થયું, ત્યારે પધાર્યા ભગવાન.

માગ્ય કહેતાં કન્યા કહે, મને કરો આજ્ઞા પ્રકાશ,
ભૂત-ભવિષ્ય વર્તમાન જાણું, ને ઊડી ચઢું આકાશ.)

એટલે પ્રભુએ તેને પાંખ આપી. વર આપીને વળિયા હરિ;
પ્રધાન આવ્યો પુર વિશે, તે કૌભાંડે પુત્રી કરી.

વલણ-
કુંવરી થઈ પ્રધાનની, તેનું પરાક્રમ કોઈ પ્રીછે નહિ;
શુકદેવ કહે રાય સાંભળીએ ચિત્રલેખાની, ઉત્પત્તિ કહી.